Jak tanio stworzyć profesjonalną scenografię?

Aby ściany scenografii teatralnej były łatwe do składania, rozkładania i przewożenia, należy zastosować praktyczne rozwiązania konstrukcyjne i logistyczne. Dzięki modularności, odpowiednim systemom łączeń i właściwemu oznaczeniu, składanie, transportowanie i ponowne montowanie scenografii będzie efektywne i łatwe. Poniżej znajdziesz szczegółowe wskazówki dotyczące przygotowania takich modułów do transportu i ponownego montażu

Budowa ścian scenografii teatralnej to proces, który wymaga odpowiedniego planowania, wiedzy technicznej oraz wykorzystania lekkich, ale wytrzymałych materiałów. Poniżej znajduje się kilka podstawowych i niezbędnych informacji i wskazówek., które dadzą wyobrażenie o na końcu będą mogli Państwo zapoznać się ze szczegółowym wykonaniem scenografii na przykładzie: Zaczynamy nasz szczegółowy przewodnik:

Planowanie i projektowanie
Praktyczne wykonanie z dokładnym wymiarowaniem, scenografii widocznej na zdjęciach – 15 metrów
Przewożenie, montaż, rady końcowe.

1. Planowanie i projektowanie

Wielkość segmentów:
- Projektuj moduły w rozmiarach, które mieszczą się w standardowych pojazdach transportowych (np. długość do 2,5 metra, szerokość 1–1,5 metra).
- Wysokie ściany dziel na kilka poziomych sekcji, które łatwo złożyć.
Uniwersalne połączenia: Użyj standardowych systemów (np. klamry teatralne, śruby z motylkami), które pozwalają na szybki montaż i demontaż bez specjalistycznych narzędzi.
Płaskie łączenie: Konstrukcje szkieletowe i panele ścian projektuj w taki sposób, aby dało się je rozłożyć na płaskie elementy.

2. Materiały

Płyty pilśniowe, MDF, sklejka lub OSB: Są lekkie i łatwe w obróbce, idealne na fronty ścian.
Drewno sosnowe lub aluminiowe profile: Służą do budowy szkieletu (ramy).
Tkaniny sceniczne: Możesz pokryć nimi ściany w celu uzyskania określonej faktury lub koloru.
Śruby, zszywki, gwoździe i wkręty: Do montażu elementów.
Farbami akrylowymi lub lateksowymi: Do malowania ścian.

3. Budowa szkieletu

Przygotowanie materiałów: Pociąg drewno lub profile aluminiowe na odpowiednie wymiary.
Montaż ramy:
- Stwórz prostokątną ramę, używając drewnianych kantówek lub profili metalowych.
- Wzmocnij konstrukcję ukośnymi wspornikami (rozpórkami), aby zapobiec chwianiu.
Mocowanie tylnego panelu:
- Przykręć płytę MDF, OSB lub sklejkę do ramy przy użyciu wkrętów.
Łączenie segmentów: Jeżeli scena jest duża, podziel ścianę na segmenty, które można łatwo połączyć.
Jeśli scenografia ma być uniwersalna łączenia zaplanuj tak, aby można było montować dowolne kształty z modułów ścian. W tym wypadku najlepsze będą zawiasy dwustronne, bądź nasadzane.

4. Wykończenie i dekoracje

Malowanie: Użyj farb o odpowiedniej odporności, uwzględniając sceniczne oświetlenie (np. matowych, aby uniknąć odbić).
Faktury: Stwórz powierzchnię z efektem starej cegły, drewna czy kamienia, używając technik malarskich, gąbek lub szpachli akrylowej.
Mocowanie akcesoriów: Wkomponuj detale, takie jak drzwi, okna, czy inne elementy scenografii.

5. Transport i montaż na scenie

Mobilność: Użyj kółek z hamulcami lub złącz szybkiego demontażu, aby łatwo przemieszczać elementy.
Zabezpieczenie na scenie:
- Zamocuj ściany przy użyciu trawersów, worków z piaskiem lub innych obciążników.
- Możesz także skorzystać z systemów linowych czy zaczepów, aby ściany były stabilne.

6. Testowanie i adaptacja

Przed próbą generalną sprawdź stabilność i wygląd scenografii przy pełnym oświetleniu.
W razie potrzeby dokonaj korekt.

7. Łączenie

Klamry teatralne: Specjalistyczne klamry sceniczne (np. klamry ciesielskie, zwane też „klamrami quick fastener”) są przeznaczone do szybkiego łączenia elementów.
Śruby z nakrętkami motylkowymi
Złącza stalowe, takie jak kątowniki, blachy montażowe lub systemy zaciskowe.
Złącza linowe: Linki stalowe lub systemy haków są idealne do łączenia ścian od góry lub na dużej wysokości.
Zawiasy

8. Obciążniki i podpory

Opis: Moduły mogą być spięte luźno, ale stabilizowane dzięki obciążnikom (np. workom z piaskiem) lub pionowym podporom.
Montaż:
1. Połącz elementy elastycznymi pasami lub taśmami.
2. Zabezpiecz je poprzez dociążenie podstawy.

Dodatkowe wskazówki:

Test połączeń: Zanim rozpoczniesz próby, sprawdź stabilność całej konstrukcji.
Kamuflaż techniczny: Zamaskuj miejsca łączeń za pomocą tkanin, farby lub dodatkowych detali scenicznych.
Opcje modułowe: Używaj systemów, które pozwalają na łatwą adaptację konstrukcji do różnych układów sceny.

Powyższe techniki można dostosować do charakteru scenografii i wymagań spektaklu.

Praktyczny poradnik:

Dzięki modularności, odpowiednim systemom łączeń i właściwemu oznaczeniu, składanie, transportowanie i ponowne montowanie scenografii będzie efektywne i łatwe.

Do każdej ściany będą nam potrzebne dwie kantówki – listwy o wymiarach 2×5 cm, długość 207 cm , oraz dwie o wymiarach 2x4cm długość 100 cm oraz płyt pilśniowych 3 mm.

Budowa ściany

Wykonujemy ramę z listew o szerokości 2cm x5cm. Wewnątrz ramy możemy dać poziome wzmocnienie, wykonane z tych samych listew. Do ramy z obu stron przy pomocy takera tapicerskiego mocujemy surowe płyty pilśniowe. W górnej części budowanej ściany pozostawiamy przerwy pomiędzy listwą poziomą a pionową, które umożliwią nam zamocowanie nadstawki.

Na drugim zdjęciu widać wyraźnie dwie płyty pilśniowe. Widać też w górnej części zdjęcia listwę maskującą, o której opowiemy w dalszej części.

Podobnie wykonujemy nadstawkę z tym, że nie dajemy wzmocnień i w przerwach pomiędzy listwami, wstawiamy dwie listwy montażowe wystające – umożliwią zamontowanie nadstawki w ścianie głównej.

Długość listwy musi być tak dobrana aby wystawała minimum 8 cm. Taka konstrukcja umożliwi, łączenie nadstawki ze ścianą główną.

Listwa maskująca, po wywierceniu otworów na wylot, mocowana jest za pomocą śrub do metalu z motylkami. To bardzo ważne gdyż umożliwia szybki demontaż – pamiętajmy, że nasza scenografia będzie dwustronna. Identyczną listwę montujemy też na dole ściany. Obie będą spełniały jeszcze jedną bardzo ważną funkcję, o której napiszemy później.

Najtrudniejsze są ściany specjalne czyli z drzwiami i oknami. Minimalna liczba to; drzwi – 3 szt. okna – 1 szt.

Szerokość płyty z drzwiami to 114 cm. Okna – 141,5 cm.

Podsumowując musimy wykonać: 10 ścian podstawowych, 3 z drzwiami oraz jedną z oknem – Łącznie 14. Da to ok. 15 metrów ścian.

Jak łączyć ściany

Do łączeń stosujemy zawiasy. Umożliwi to łamanie i tworzenie dowolnych kształtów na scenie. Sprawdzają się zawiasy pokazane na zdjęciu

Takich samych zawiasów używamy do połączenia drzwi. Zawiasy te umożliwiają łatwy montaż i demontaż – jest to bardzo istotne bo czasami mamy ograniczony czas ustawienia scenografii.

Wprawne dwie osoby rozstawią ściany scenografii w ok 15 min. Jednak “na spokojnie” należy liczyć ok. jednej godziny – zwłaszcza jeśli czas liczymy ze zdjęciem z samochodu. Dodatkowo czasami trzeba wypoziomować drzwi. Niestety sceny, zwłaszcza nieprofesjonalne, często są po prostu krzywe.

Ponieważ mamy zamiar stworzyć scenografię dwustronną, w drzwiach stosujemy wzmocnienia aby można było zmieniać klamki. Czasami istnieje możliwość zamontowania z każdej ze stron innych klamek – w zależności od potrzeb. Na zdjęciu widać, jeszcze nie pomalowana podkładkę. Musimy też pamiętać, że przy tej konstrukcji po jednej stronie naszej scenografii drzwi będą otwierały się na zewnątrz, a po drugiej do wewnątrz. Jeśli chcemy układ mieszany, musimy o tym pomyśleć wcześniej. Spowodowane jest to faktem, że przy montażu istnieje możliwość ustawiania kolejnych ścian na scenie, na zawiasach, spinanych tylko od góry.

Mając już wszystkie ściany, możemy zająć się malowaniem i tapetowaniem. W tym względzie oczywiście dostosowujemy się do wymagań scenariusza i wizji jaka nam przyświeca przy jego realizacji. Tak jak przy malowaniu sprawa jest banalna, tak przy tapetowaniu należy wykorzystać listwy maskujące, które znajdują się na ścianach głównych na górze i u dołu. Do pokrycia jednej ściany będą potrzebne dwa paski tapety. Tapetę rozwijamy, jej brzeg przymocowujemy za pomocą takera do skraju ściany. Kolejnym krokiem jest naciągnięcie tapety i wyrównanie w pionie – trzeba bardzo dobrze ją naciągnąć. Następnie poczynając od skraju wygładzając i naciągając, przyszpilamy takerem, krok po kroku zbliżając się do drugiego skraju ściany. Tam przycinamy tapetę. Z drugim paskiem poczynamy tak samo – powinny się nakładać, na zakładkę. Kiedy oba paski będą już przymocowane. Przykręcamy listwy.

Do całości będą nam jeszcze potrzebne kolejne listwy maskujące, tym razem pionowe, Muszą one zakryć łączenia ścian na zawiasach. Nie jest to tylko wymóg estetyczny, ale i konieczny, gdyż aktorzy poruszający się za scenografią, nie mogą być widoczni dla widza.

Listwy te podobnie jak poziome przewiercamy w dwu trzech miejscach i stosujemy długie śruby z kołkami jak na zdjęciu. Montaż jest banalny, wystarczy przekręcić motylek w odpowiednią pozycję.

Ustawione ściany jak na poniższych zdjęciach mogą z każdej strony posiadać różną dekorację. Może być ona cała w tapetach, bądź może być tylko pomalowana. Można zastosować też układ mieszany.

Lewa strona scenografii

Przy dobrym planowaniu, można stworzyć nawet cztery współistniejące “pokoje”. Wystarczy pomalować obie strony na różne kolory, co da nam dwa i kolejne dwa, kiedy założymy różne tapety – nawet co drugą ścianę.

Prawa strona Scenografii

Lewa strona po ściągnięciu tapet

No, ale jak to jest, że scenografia taka się nie wywraca ?

Zagięcie skrzydeł pod nawet nie dużym kątem czy nawet w łuku, powoduje przeciwwagę. Im więcej złamań tym bardziej stabilna scenografia. Dodatkowo należy wykonać kilka trójkątów podporowych mocowanych na zawiasach w newralgicznych miejscach . Zasada działania jak podpory w ramkach do zdjęć.

Dzięki tym krokom, ściany będą nie tylko stabilne i efektowne, ale też funkcjonalne i dostosowane do potrzeb spektaklu.

Test połączeń: Zanim rozpoczniesz próby, sprawdź stabilność całej konstrukcji.

3. Rozkładanie ścian krok po kroku

Oznaczanie elementów:
- Na każdym module oznacz miejsca łączeń (np. kolorowymi znacznikami, numeracją lub naklejkami), aby szybciej ponownie je złożyć.
Składanie i zabezpieczanie:
- Umieszczaj kruche dekoracje w osobnych skrzyniach transportowych.

4. Transport

Ochrona w trakcie przewozu:
- Filce i pianki: Umieść warstwę ochronną między płaskimi segmentami, aby zapobiec zadrapaniom.
- Pas do spinania ładunku: Zabezpiecz wszystkie elementy przed przemieszczaniem się w pojeździe.
Kolejność układania:
- Największe i najcięższe moduły układaj na dole.
- Lżejsze, delikatniejsze elementy trzymaj wyżej.

5. Montaż na miejscu

Stabilizacja konstrukcji:
- Połącz segmenty w jeden stabilny element za pomocą poprzeczek, trawersów lub dodatkowych wsporników.

Dodatkowe wskazówki:

Kamuflaż techniczny: Zamaskuj miejsca łączeń za pomocą tkanin, farby lub dodatkowych detali scenicznych.
Opcje modułowe: Używaj systemów, które pozwalają na łatwą adaptację konstrukcji do różnych układów sceny.

Powyższe techniki można dostosować do charakteru scenografii i wymagań spektaklu

6. Skrzynie transportowe na drobne elementy

Przygotuj skrzynie lub kartony transportowe na:
- Dekoracje (np. rzeźby, elementy sceniczne).
- Narzędzia (śruby, klamry, taśmy, śrubokręty).
- Obciążniki i podpory (np. worki z piaskiem).
Oznacz każdą skrzynię opisem, co zawiera, aby ułatwić logistykę.